Με ορίζω ως Έλληνας γιατί αυτό σημαίνει πως παίρνω στα σοβαρά τον θάνατο. Το να
παίρνεις σοβαρά τον θάνατο σού δίνει την αίσθηση του ορίου. Το ηθικό θεμέλιο για
τους Έλληνες δεν βρίσκεται στις εντολές, αλλά στην αίσθηση του ορίου. Η μόνη
μεγάλη ηθική που εμφανίστηκε ποτέ είναι αυτή του ορίου. Μια κουλτούρα
απαραίτητη για να αντιμετωπίσει τα κακά του σήμερα. Μην ξεπερνάς το όριό σου,
αλλιώς προετοιμάζεις την καταστροφή σου. Ο σεβασμός του μέτρου. Το θάρρος των
Ελλήνων. Το όριο, για τους Έλληνες, δινόταν από το γεγονός ότι αντιλαμβάνονταν τη
φύση ως αμετάβλητο υπόβαθρο που ζει σύμφωνα με τους κύκλους του χρόνου. Ο
άνθρωπος έχει το καθήκον να την παρατηρεί για να συλλάβει τους νόμους της, ώστε
να χτίσει μια πόλη και μια ζωή σύμφωνα με τη φύση. Και βλέπει τον εαυτό του όχι
στο κέντρο της δημιουργίας, αλλά ισότιμος με τα άλλα έμβια όντα, χωρίς τυφλές
ελπίδες για την άλλη ζωή. Από εδώ προκύπτει η «τραγική κατάσταση» του ελληνικού
πολιτισμού, που αντιμετωπίζει χωρίς ψευδαισθήσεις το όριο του θανάτου: «Ο
άνθρωπος πρέπει να δώσει ένα νόημα στη ζωή του εν όψει του θανάτου που είναι η
έκρηξη κάθε νοήματος. Σύμφωνα με τον Νίτσε, οι Έλληνες ήταν οι μόνοι που είχαν
το θάρρος να κοιτάξουν κατάματα τον πόνο». Ο δυτικός άνθρωπος, αντί να
εκπαιδευτεί στο όριο, αυταπατάται ότι μπορεί να ξεπεράσει κάθε σύνορο χάρη στην
τεχνική. Το σχολείο, αντίθετα, θα έπρεπε να γεμίζει με λογοτεχνία και όχι με
υπολογιστές, γιατί η γνώση των συναισθημάτων είναι το πρώτο βήμα για την
ανάπτυξη ανθρώπων ικανών να συγκρατούν και να κατευθύνουν τις παρορμήσεις
τους προς στόχους συμβατούς με μια ειρηνική συμβίωση. Οι άνθρωποι, επιπλέον,
χρειάζονται τους θεσμούς, που τα ζώα δεν έχουν επειδή καθοδηγούνται από το
ένστικτο. Η εκπαίδευση και η πολιτική χρησιμεύουν στην οικοδόμηση της
συμβίωσης. Οι Έλληνες ήταν πιο συνειδητοποιημένοι από εμάς, όπως ήξεραν ότι ο
άνθρωπος είναι διχασμένος μεταξύ των ατομικών αιτημάτων και εκείνων του είδους.
Η φύση είναι αδιάφορη για την ανθρώπινη κατάσταση, θέλει οι άνθρωποι να
πεθαίνουν γιατί το είδος τρέφεται από την ανανέωση των γενεών. Το άτομο, όμως,
αντιστέκεται στην ιδέα του θανάτου. Από αυτή τη διάσπαση γεννιέται η τραγική
αντίληψη που έχουμε παραμερίσει. Χάρη στην ιατρική, έχουμε ξεπεράσει το όριο της
ζωής, πετυχαίνοντας μόνο να παρατείνουμε τα γηρατειά με έναν τρομακτικό τρόπο.
Με την έλευση του Ιουδαιοχριστιανικού πολιτισμού που διαμόρφωσε τη Δύση, ο
άνθρωπος τοποθετήθηκε στο κέντρο της δημιουργίας με το καθήκον να κυριαρχήσει
τη Γη. Τώρα, όμως, η ικανότητά μας να πράττουμε είναι ανώτερη από αυτή να
προβλέπουμε τις συνέπειες των πράξεών μας. Η τεχνοεπιστήμη δεν ενδιαφέρεται για
την ευημερία της ανθρωπότητας και βλέπει τη φύση μόνο ως πρώτη ύλη, γιατί έχει ως
μοναδικό σκοπό την αυτοενίσχυσή της.
Τι να κάνουμε, λοιπόν, με τις ηθικές που δεν εμποδίζουν τους ανθρώπους να
καταστρέφουν τη Γη; Μια ερώτηση που προορίζεται να αμφισβητήσει τις νοητικές
μας συνήθειες.
Ο άνθρωπος που δεν παραμένει πιστός στο μέτρο, στο όριο, στην αδιαπέραστη
γραμμή, διαπράττει ύβρη, αλαζονεία, προσπαθώντας να επιβληθεί ως απλή
καθορισμένη κατάσταση πάνω σε εκείνο το αρχικό Όλο που ενσωματώνει όλες τις
καθορισμένες καταστάσεις, που είναι η Φύση. Στην αέναη διαδοχή των φυσικών
κύκλων, που καθορίζονται από τη φύση που προεδρεύει σε κάθε δημιουργία και
διάλυση, ο πόνος κάνει την εισβολή του ως απρόσμενο γεγονός, ως μοίρα που
επιβάλλει ξαφνικά και με δύναμη την αναπόφευκτη ανάγκη του να υποφέρεις, της
οποίας η πληθωρική χαοτικότητα υπερβαίνει το ανθρώπινο μέτρο και διασταυρώνεται
με κάθε βιογραφία ως μια διαρκώς ανοιχτή και ποτέ καθορισμένη δυνατότητα (και γι’
αυτό παραλυτική, ακριβώς επειδή είναι απεριόριστη, αταξινόμητη). Η τάξη είναι η
ανύψωση του ορίου σε υπαρξιακή κατηγορία για να περιορίσει την αγωνία μιας
Ανοίγματος, δηλαδή μιας Φύσης, αδιάφορης, ανησυχητικής, παράνομης, δηλαδή
χωρίς εκείνο το λόγο, εκείνη την καθησυχαστική τάξη, εκείνο τον νόμο (νόμος),
εκείνη την υπολογιστική σκέψη με την οποία οι άνθρωποι καταγράφουν και
αρχειοθετούν την κανονικότητα των φυσικών γεγονότων.
Οι Έλληνες δεν θα είχαν ποτέ σμιλέψει τους Χάλκινους Πολεμιστές του Ριάτσε, γιατί
αντιπροσωπεύουν μια υπερβολή. Το μέτρο είναι επίσης στην επίτευξη της ευτυχίας,
που είναι αυτοπραγμάτωση, τίποτα άλλο. Γνώρισε τον δαίμονά σου και
πραγματοποίησέ τον.
Ουμπέρτο Γκαλιμπέρτι, Το σπίτι της ψυχής. Από την ψυχανάλυση στην φιλοσοφική
πρακτική, Feltrinelli, 2005
(μετάφραση: ChatGPT, επιμέλεια: Σ.Π.)
