Μετάφραση:
Πάνος Σταθόγιαννης
Παρ’ όλο που σπίτι δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια παροδική κατοικία, ένας χώρος που διαμορφώθηκε με τέτοιο γούστο, ώστε να ανταποκρίνεται στις επιθυμίες του ιδιοκτήτη του, είναι κάτι το ευχάριστο.
Ακόμα και το φως του φεγγαριού προκαλεί μεγαλύτερη συγκίνηση όταν φέγγει σε ένα σπίτι με γαλήνια κομψότητα, που το κατοικεί ένα άτομο εκλεπτυσμένο. Μπορεί το μέρος να μην έχει τίποτα το μοντέρνο ή το επιδεικτικό, όμως το αλσύλιο τριγύρω λειτουργεί αναζωογονητικά, τα φυτά στον προσεκτικά περιποιημένο κήπο αποτελούν έναν υπαινιγμό λεπτών συναισθημάτων, η βεράντα και ο ανοιχτός φράχτης είναι φτιαγμένα με γούστο· ενώ μέσα στο σπίτι τα πράγματα είναι τοποθετημένα με απλότητα, δημιουργώντας μια γαλήνια ατμόσφαιρα καιρών παλαιών. Τα πάντα δείχνουν λεπτό γούστο.
Τι άσχημο και καταθλιπτικό είναι το να βλέπεις ένα σπίτι που απασχόλησε μια μεγάλη ομάδα από τεχνίτες, για να οδηγήσουν την κατασκευή του στη μέγιστη δυνατή τελειότητα, όπου τα σπάνια και πανάκριβα ξένα ή γιαπωνέζικα έπιπλα προορίζονται μόνο για προβολή και εντυπωσιασμό και όπου ακόμα και τα φυτά στον κήπο κλαδεύονται και παραμορφώνονται αντί να αφεθούν να αναπτυχθούν έτσι όπως τα ίδια επιθυμούν. Πώς μπορεί να ζήσει κανείς για μεγάλο χρονικό διάστημα σ’ ένα τέτοιο μέρος; Ακόμα και μια απλή ματιά θα μπορούσε να σου γεννήσει τη σκέψη ότι όλα αυτά θα μπορούσαν να γίνουν στάχτη μέσα σε μια στιγμή.
Ναι, μπορείτε να βγάλετε πολλά συμπεράσματα για τον ιδιοκτήτη ενός σπιτιού από το ίδιο του το σπίτι.
Κάποτε, ο Υπουργός Δόκιμος Τοκουντάιτζι είχε τεντώσει ένα σκοινί πάνω απ’ την στέγη του κυρίως σπιτιού του, για να σταματήσει το διαρκές λίκνισμα των χαρταετών πάνω απ’ τη στέγη του. «Και γιατί είναι κακό το να έχεις χαρταετούς πάνω από τη στέγη σου; Αυτό μας φανερώνει τι άνθρωπος ήταν!», αναφώνησε μαθαίνοντάς το ο ποιητής-μοναχός Σαϊγκίγιο, προσθέτοντας ότι δεν θα ξαναπατούσε το ποδάρι του σ’ αυτό το σπίτι. Θυμήθηκα αυτή την ιστορία, όταν κάποτε παρατήρησα ότι και ο Πρίγκιπας Αγιανακότζι είχε τεντώσει σκοινί πάνω από την κατοικία του στην Κοσάκα. Ωστόσο, κάποιος μου είπε ότι το έκανε, επειδή λυπόταν τα βατράχια της λίμνης του κήπου του, διαπιστώνοντας ότι τα κοράκια, που μαζεύονταν στη στέγη, τους χυμούσαν. Εντυπωσιάστηκα πολύ. Ίσως και ο υπουργός Τοκουντάιτζι να είχε κι αυτός κάποιον ανάλογο λόγο που έκανε αυτό που έκανε.
Μια μέρα του δέκατου μήνα, πήγα να δω κάποιον σε ένα απομονωμένο ορεινό χωριό πίσω από το Κουρουσούνο
Περπάτησα πολύ σ’ ένα μονοπάτι γεμάτο βρύα κι έφτασα ύστερα από πολλή ώρα στην καλύβα όπου ζούσε. Δεν ακουγόταν κανένας ήχος, εκτός από έναν σωλήνα από μπαμπού, που στάλαζε κρυμμένος μέσα στα πεσμένα φύλλα. Πάνω στον βωμό ήταν τοποθετημένο ένα βάζο με διαφόρων ειδών ηλιοτρόπια και κλωνάρια με φθινοπωρινά φύλλα, φανερώνοντας την παρουσία ανθρώπου εκεί.
Είπα συγκινημένος στον εαυτό μου «Να που κάποιος μπορεί να ζει μ’ αυτόν τον τρόπο.». Όμως, η διάθεσή μου χάλασε κάπως, όταν είδα σε μιαν άκρη του κήπου μια παραφορτωμένη με φρούτα μανταρινιά που προστατευόταν από έναν γερό φράχτη. «Αχ, να μην υπήρχε αυτό το δέντρο εκεί!», σκέφτηκα.
Τι ευτυχία να κάθεσαι και να συζητάς με κάποιον που έχει σκέψη σαν την δική σου, ζεσταμένος από την εγκάρδια συνομιλία για τους διασκεδαστικούς και ρευστούς τρόπους αυτού του κόσμου… Όμως, είναι τόσο δύσκολο να βρεθεί ένας τέτοιος φίλος. Έτσι είσαι αναγκασμένος να κάθεσαι και να καταβάλλεις μεγάλες προσπάθειες, για να συμμετάσχεις σε αυτά που λέει ο άλλος, νιώθοντας βαθιά μέσα σου μόνος.
Η ικανοποίηση είναι μεγάλη, όταν συμφωνείς με τον άλλον σε μια συζήτηση που ενδιαφέρει και τους δυο σας. ‘Ομως, η ικανοποίηση είναι ακόμα μεγαλύτερη, όταν εκείνος παίρνει μια θέση ελαφρώς διαφορετική από τη δική σου. «Όχι, δεν μπορώ να συμφωνήσω με αυτό.», θα πείτε ο ένας στον άλλον με πολεμική διάθεση και θα αρχίσετε την αντιπαράθεση. Αυτού του είδους οι ζωηρές συζητήσεις είναι ένας πολύ ευχάριστος τρόπος να περνάει κανείς τις ώρες της αδράνειας. Όμως οι περισσότεροι άνθρωποι συνήθως γκρινιάζουν για ζητήματα που αφορούν μόνο τους ίδιους, κι εσύ είσαι υποχρεωμένος να λες τις ίδιες και τις ίδιες κοινοτοπίες μαζί τους. Αυτοί οι άνθρωποι απέχουν πολύ από το να θεωρηθούν φίλοι της καρδιά σου και σου αφήνουν πάντα ένα αίσθημα ερημίας.
|
Δεν υπάρχει πιο μεγάλη ικανοποίηση από το να κάθεσαι μόνος σου κάτω από τη λάμπα, να ξεδιπλώνεις μπροστά σου ένα βιβλίο27 και να επικοινωνείς με κάποιον από το παρελθόν, που δεν έχεις ποτέ συναντήσει.
Όσο για τα βιβλία – αυτές οι συγκινητικές φωνές του Γoυενξουάν, το Γουεντζί του Μπάι Τζούιι, τα λόγια του Λαόζι και το Σουανγκζί28. Υπάρχουν πολλές συγκινητικές δουλειές και από τον τόπο τον δικό μας, από τους λόγιους των παλαιότερων εποχών.
Η ιαπωνική ποίηση είναι το πιο ευχάριστο πράγμα. Η ζωή του ταπεινού λαού, των κατοίκων των βουνών και των δασών και ούτω καθεξής είναι ιδιαίτερα σαγηνευτική, όταν εκφράζεται με τρόπο ποιητικό. Και ακόμα και το τρομερό αγριογούρουνο εξημερώνεται και δείχνει κομψό στη φράση «όπου ο αγριόχοιρος γέρνει το κεφάλι του».
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι και κάποια από τα ποιήματα που γράφονται σήμερα καταφέρνουν να πετύχουν εδώ κι εκεί ωραίους στίχους, όμως δεν έχουν τη λεπτή επίγευση πέρα από τις λέξεις, που αφήνει η παλαιά ποίηση.
Ο στίχος «Τίποτα μέσα στην καρδιά μου δεν διπλώνει σαν το νήμα» του Κι νο Τσουραϊούκι στο Κοκινσού μοιάζει σήμερα λίγο παρωχημένος, αλλά κανένας σημερινός ποιητής δεν θα μπορούσε να ταιριάξει κάτι παρόμοιο. Υπάρχουν πολλά ποιήματα εκείνου του καιρού παρόμοιου ύφους και γλώσσας. Δύσκολα μπορεί κάποιος να αντιληφθεί τους λόγους που σήμερα κριτικάρεται κάτι τέτοιο. Στο «Παραμύθι του Γκεντζί» η δεύτερη γραμμή είναι ελαφρώς διαφοροποιημένη.
Το ίδιο λέγεται και για το ποίημα Σινκοκίνσου – «Ακόμα και το πεύκο είναι μόνο του στην κορυφή του», και πράγματι, κάποιος θα μπορούσε να το θεωρήσει κάπως εξεζητημένο. Και όμως, ο Ιενάγκα σημειώνει στο ημερολόγιό του ότι το ποίημα κρίθηκε καλό σε έναν ποιητικό διαγωνισμό και, στη συνέχεια η Αυτού Μεγαλειότης μίλησε γι’ αυτό ως κάτι το ιδιαίτερα εντυπωσιακό.
Ακούγεται μερικές φορές ότι ο Τρόπος Γραφής της γιαπωνέζικης ποίησης έχει παραμείνει ο ίδιος από τους παλαιούς καιρούς. Όμως, εγώ αμφιβάλλω. Οι παλιές ποιητικές λέξεις και τα επίθετα, που ακόμα και σήμερα χρησιμοποιούν στην ποίηση οι άνθρωποι, κουδουνίζουν διαφορετικά από τις ίδιες λέξεις στα ποιήματα των προγενέστερων ποιητών. Τα παλαιά ποιήματα ήταν απλά και πρωτότυπα, είχαν καθαρότητα και ομορφιά στο ύφος τους και μεγάλο βάθος στο συναίσθημά τους.
Πολύ συγκινητική γλώσσα υπάρχει και στα τραγούδια του Ριοτζίν Χίσο.
Με έναν παράξενο τρόπο, ακόμα και οι πιο συνηθισμένες λέξεις από τις παλαιότερες εποχές κουδουνίζουν εντυπωσιακά.
